par30rap | پارسےرپ

- وجه تسميه اهواز
برخي ازمورخين قديم، تاريخ بناي اهواز رامربوط به ابتداي دوره ساسانيان واز اقدامات « اردشير بابکان» بنيانگذار اين سلسله دانسته وبرخي نيز آن را ازشهرهاي دوره ايلامي دانسته اندکه توسط اردشير فقط بازسازي شد.عده اي  از مورخين متاخر عنوان نموده اند نام اهواز در دوران باستان(اوکسين) بوده است، درصورتي که بنابر نظر     برخي مورخان اوکسي(Uxi) واوکسيان(Uxian) يوناني شده کلمه(اووج) و (خوز) بوده و اوکسي ها يا همان خوزي ها ساکنين سرزمين خوزستان بوده اند و اين شهر در دوره ايلاميان(تاريانا) (Tareiana) خوانده مي شد. در طول تاريخ شهر اهواز داراي نام هاي متعددي بوده به طوري که (اگي نيز) يوناني شده نام اين شهر است. شهررام، يارام شهر هرمزاردشير، هوزمسير، هرمشير، هومشير، هوجستان واجار، اخواز، سوق الاهواز، خزعليه، ناصريه و... از جمله نام هايي است که برآن نهاده شده است.
حمزه اصفهاني درباره اهواز مي نويسد« هرمز اردشير نام دوشهر است، چون اردشير آن ها رابنا نهاد هريکي را به نام مرکب از نام خود ونام خداي بناميد. آن گاه بزرگان واشراف رادر يکي جاي داد وکسبه وبازاريان را در ديگري. لذا شهر بازاريان به هوجستان واجار معروف شد وعرب معرب نموده، سوق الاهواز خواندند ونام شهر ديگر راهم به عربي هرمشير گفتند وهنگام فتح خوزستان توسط اعراب شهر بزرگان خراب شد وجاي بازاريان بماند.»
ياقوت حموي نيز مي گويد، اهواز جمع (هوز) است وآن در اصل (حوز) بوده است.
بر اساس اطلاعات وآثاربه جاي مانده شهر اهواز درقرون نخستين اسلامي از بزرگ ترين وآبادترين شهرهاي خوزستان بوده وچنان که از نوشته هاي همداني مورخ قرن سوم هجري قمري به دست مي آيد، در حدود پنجاه هزار خانواده در اين شهر سکونت داشته اند.
شهر اهواز به وسيله نهري به نام(شاهجرد) که در بالاي سد اهواز از کارون جدا مي شد، به دو محله تقسيم مي گرديد و پلي به نام (پل هنوان) بر روي آن احداث شده بود که دو بخش را به هم وصل مي کرد. محله غربي که بين رودخانه و نهر مذکور واقع شده بود، (جزيره) نام داشت ومحله دوم به نام (مدينه) در شرق نهر قرار داشت. بخش مدينه            بزرگ تر از بخش جزيره وداراي بازارهاي بزرگ بود ومسجد جامع شهر نيز در اين قسمت واقع شده بود.
علارغم رونق وشکوه چندين قرنه اين شهر، به دليل درگيري هاي فراواني که از قرن سوم تا پنجم هجري قمري در خوزستان رخ داد و به دليل آنکه کانون بسياري از وقايع مانند حملات زنگيان، صفاريان، ديلميان و... بود و       اين درگيري ها نا امني و چپاول هاي مکرر شهر را به دنبال داشت، براي مدتي حدود هشتصد سال از مرکزيت استان افتاد و اين رونق و مرکزيت به شهر شوشتر انتقال يافت. البته شکسته شدن سد اهواز، زلزله هاي متعدد و بيماريي مانند وبا و طاعون نيز که چندين بار موجب مهاجرت مردم از اهواز شد در اين ويراني وبيرونقي موثربوده است.        بنابر برخي روايات تاريخي علي رغم اينکه تا قرن پنجم هجري قمري، هفتاد وهفت شهر در خوزستان زير نظر اهواز          به عنوان مرکز اين ايالت قرار داشت، امابه مرور از اين زمان به بعد شهر تبديل به روستايي کوچک مي شود و       اين وضعيت تا سال 1303 هجري شمسي ادامه پيدا کرد.
 
§   دوره امويان و عباسيان:
 
در زمان خلافت عمر اکثر مردم به جز اقليت هاي صابئي ومسيحي مسلمان شدند. در روزگاري که خلفاي اموي وعباسي قدرت وچيرگي داشتند اهواز منبع ماليات هاي نقدي و جنسي  بود وهرگاه دستگاه خلافت دست خوش آشفتگي مي شد، اين شهر ميدان کارزار رقيبان ومخالفان وعرصه قتل عام وغارت وانواع ستمگري مي گرديد. به عنوان مثال در زمان خلافت (مهتدي عباسي) بردگان سياه آفريقايي که از بازار برده فروشي زنگار خريداري مي شدند وبه همين نام هم شهرت داشتند قيام نمودند ودر جنگ وگريز پانزده ساله خود، برخي از نواحي خلافت عباسي را تحت تصرف درآوردند. و در رمضان سال256 هجري قمري وارد اهواز شدند. ابن اثير در اين باره مي نويسد:« زنگيان چون به اهواز رسيدند همه مردمان وسپاهيان از هراس ايشان مي گريختند وجز اندکي نماندند. پس به شهر درآمدند وآن را در هم کوبيدند.»
از ديگر رويدادهاي مهم تاريخي اين دوران فتح اهواز توسط يعقوب ليث صفاري سر سلاله صفاريان و باز پس گيري شهر قارت شده از زنگيان است.
 
§   دوره آل زيار وآل بويه:
 
مردآويج پسر زيار و طلايه دار سلسله آل زيار(433-316 ه ق) پس از تسخير مناطق طبرستان، همدان، قم، کاشان واصفهان، لشکريان خليفه را در اهواز شکست داد وقلمرو خود را هم مرز با قلمرو خليفه نمود.
در زمان آل بويه، به دليل تمايل وتوجه ايشان به مسايل فرهنگي، مذهبي و آباداني سرزمين هاي تحت سيطره اشان، اهواز مورد توجه قرار گرفت وپل قديمي(هندوان) که بر رودخانه کارون قرار داشت و تنها مسجد شهر که مشرف بر رود بود به زيبايي بازسازي شد. در اين دوره اهواز از نظر اقتصادي وتجاري چنان توسعه يافت که همراه با خراج سالانه آن که مبلغ بيست وپنج هزار درهم بود، هزار رطل شکر نيز که از نظر مرغوبيت ضرب المثل زمان خود بود براي سلطان فرستاده مي شد.
 
§   دوره مغولان و تيموريان:
 
مغولها در سال 616هجري قمري به ايران حمله کردند و چهل سال بعد در سال656 هجري قمري خوزستان توسط جانشينان چنگيز فتح شد اما به علت بي رونقي و ويراني اهواز از قرن پنجم هجري، شهر در معادلات سياسي، اجتماعي اين دوره نقش موثري نداشته است واين روند تا حدود هشت قرن بعد ادامه يافت.
 
§   دوره قاجاريه:
 
در ابتداي کار قاجاريه، خوزستان به چند بخش تقسيم شده بود.شهر هاي شوشتر، بهبهان، دزفول و.. و قبايل عرب هرکدام با حاکمي مستقل وبه دور از پذيرش حکومت آقامحمدخان قاجار به سرمي بردند. اما پس از مرگ        آقا محمدخان و روي کارآمدن فتحعلي شاه، خوزستان به دوبخش تقسيم شد، بخش شمال وغرب شامل شوشتر، دزفول و هويزه جزو کرمانشاهان شد و بخش جنوب و شرق شامل رامهرمز، فلاحيه (شادگان) و هنديجان جزو فارس گرديد.
پس از وقوع جنگ جهاني اول(1293 هجري شمسي) و علي رغم اعلام بي طرفي دولت ايران، ارتش متفقين(انگليس و روسيه) از شمال وجنوب کشور را اشغال کرده و کشتي هاي انگليسي در کارون لنگر انداختند. و در سال1293 هجري شمسي شهرهاي آبادان، خرمشهر و اهواز را اشغال کردند. با اشغال اهواز انگليسي ها در منطقه امانيه فعلي اردوگاه نظامي برپاساختند و در دي ماه 1293 هجري شمسي دو گردان ارتش عثماني براي کمک به عشايرخوزستان درپانزده کيلومتري غرب اهواز(ميدان جهاد، غدير يا تپه المنيور، بين اهواز وحميديه) مستقر واردوگاه خود رابرپاساختندو در اسفند همان سال ارتش انگليس با همراهي طرفداران شيخ خزعل به سوي منطقه غدير حرکت نموده و جنگ آغازشد. سرانجام نيروهاي ترک عثماني به خاطررسيدن دستور عقب نشيني از طرف فرماندهي کل عثماني و نياز به آنها درجبهه ديگر، در فروردين1294 هجري شمسي اهواز را ترک کردند وعشاير عرب نيز به خاطر نداشتن امکانات جنگي وتسحيلات نظامي مدرن وعدم رهبري واحد، دست از ادامه مبارزه برداشته وبه خانه هاي خود بازگشتند.سپس سران عشاير مورد تعقيب و انتقام سخت ارتش روس وشيخ خزعل قرار گرفتند.
 
§   بندر ناصريه وتولد دوباره اهواز:
 
در آغاز حکومت ناصرالدين شاه قاجار وضعيت عمومي اهواز رضايت بخش نبود تا اينکه با آزاد شدن کشتي راني در کارون براي کشورهاي خارجي در سال1306هجري قمري(1266 هجري شمسي) نخستين سنگ بناي اهواز نوين گذاشته شد. البته از همان ابتدا به دليل نفوذ انگلستان درخليج فارس وانحصار بازارتجاري اين حوزه در واقع تنها بهره بردار اين امتياز بود.

برای دیدن ادامه مطلب به ادامه مطلب بروید